Dla wielu uczniów oraz nauczycieli szkoła jest miejscem stresu – wszechobecny hałas na korytarzach, pośpiech, tłok powodują, że trudno o chwilę wytchnienia i skupienia. W odpowiedzi na te wyzwania coraz większą uwagę poświęca się metodom wspierania koncentracji i zmniejszania stresu w placówkach edukacyjnych. Jedną z takich praktyk jest mindfulness, znany również jako trening uważności. Takie podejście pomaga uczniom lepiej radzić sobie z wyzwaniami współczesnego świata, jednocześnie poprawiając ich zdolności uczenia się i zapamiętywania.
Badania pokazują, że techniki takie jak relaksacja, ćwiczenia oddechowe i medytacja wspomagają rozwój emocjonalny oraz poznawczy uczniów. W ten sposób mogą skuteczniej zdobywać wiedzę, jednocześnie czerpiąc większą przyjemność z nauki. Ale czym właściwie jest uważność? Jakie są korzyści z jej zastosowania w edukacji? Jak wprowadzić praktykę mindfulness w klasie? O tym przeczytasz w tym artykule.
Czym jest mindfulness?
Mindfulness, inaczej nazywany też treningiem uważności, to praktyka polegająca na świadomym i celowym kierowaniu uwagi na chwilę obecną, bez oceniania i rozpraszania się niepotrzebnymi myślami. Mindfulness pozwala na skupienie się na tym, co dzieje się “tu i teraz” oraz na koncentrację na jednej aktywności, na przykład na własnym oddechu.
W psychologii, trening uważności stał się popularny pod koniec lat 70. XX wieku, kiedy Jon Kabat-Zinn stworzył program MBSR (Mindfulness-Based Stress Reduction) dla osób cierpiących z powodu dużego poziomu stresu, stanów lękowych, depresji lub bólu spowodowanego chorobą. Od tego czasu programy MBSR zyskały na popularności i są wykorzystywane w ośrodkach zdrowia psychicznego, szpitalach i innych placówkach medycznych, a trening uważności stał się szeroko stosowaną praktyką w różnego rodzaju terapiach.
Mindfulness pomaga zarówno uczniom, jak i nauczycielom lepiej radzić sobie z codziennymi wyzwaniami w szkole. Podstawowe techniki treningu uważności mogą zmniejszać stres, poprawiać zdolność skupienia, a także pomagają lepiej zrozumieć emocje i doświadczenia innych, zwiększając tym samym empatię. Podczas praktykowania mindfulness w szkole, uczniowie nie tylko osiągają większe poczucie spokoju, ale również zdobywają narzędzia wspierające ich rozwój emocjonalny i poznawczy.
Jak mindfulness wpływa na proces przyswajania wiedzy?
Mindfulness i relaksacja odgrywają istotną rolę w obniżeniu poziomu stresu, a tym samym wpływają na proces przyswajania wiedzy. Badania wskazują, że regularne praktykowanie mindfulness oraz technik relaksacyjnych pomaga obniżyć poziom kortyzolu – hormonu stresu, który w nadmiarze może negatywnie wpływać na pamięć i koncentrację. Metaanaliza 58 badań, przeprowadzona przez zespół badaczy z University of Leeds, wykazała że techniki zarządzania stresem prowadzą do obniżenia poziomu kortyzolu, a spośród badanych typów interwencji uważność, medytacja i relaksacja wykazały największy wpływ na spadek poziomu hormonu stresu. Ćwiczenie uważności pozwala na redukcję stresu, a także ogólną poprawę samopoczucia.
Regularne praktykowanie mindfulness pomaga zwiększyć koncentrację zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Uczniowie, którzy stosują techniki mindfulness, potrafią lepiej skupić się na wykonywanych zadaniach, dzięki czemu moga skuteczniej przyswajać wiedzę. Dzięki treningowi uważności, uczniowie uczą się skupienia i wyciszenia, co pozwala im bardziej efektywnie radzić sobie z zadaniami wymagającymi koncentracji. Mindfulness pomaga również w radzeniu sobie ze stresem, który często powoduje łatwiejsze rozpraszanie się, a przez to poprawia jakość nauki i zapamiętywania materiału.
Stosowanie technik uważności pozwala również na rozwijanie empatii i lepsze zrozumieniu emocji innych osób. Dzieci praktykujące mindfulness stają się bardziej wrażliwe na uczucia innych, co wpływa pozytywnie na ich relacje z rówieśnikami. Ta umiejętność nie tylko ma pozytywny wpływ na ich umiejętności społeczne, ale także ma istotne znaczenie w kontekście edukacji, gdzie współpraca i wzajemne zrozumienie są kluczowe do skutecznej nauki i budowania pozytywnej atmosfery w grupie.
Mindfulness w praktyce - jak ćwiczyć uważność?
Mindfulness to skuteczny sposób na poprawę koncentracji, redukcję stresu i zwiększenie efektywności nauki. Nawet najprostsze ćwiczenia wykonywane systematycznie mogą przynieść długofalowe korzyści w procesie przyswajania wiedzy. Te proste techniki mogą być wykorzstane w szkole, podczas lekcji wychowawczej czy zajęć relaksacyjnych.
Oddech uważności
Oddech uważności to niezwykle proste ćwiczenie, które można praktykować w klasie lub na przerwie. Uczniowie siadają wygodnie, zamykają oczy i przez 2–3 minuty skupiają się na wdechu i wydechu. Pomaga to uspokoić myśli i poprawić koncentrację przed nauką.
Skanowanie ciała
Ćwiczenie polega na kierowaniu uwagi na poszczególne partie ciała, zaczynając od stóp, aż po głowę. Można je przeprowadzić na lekcji wychowawczej lub w ramach zajęć relaksacyjnych. Skanowanie ciała pomaga uczniom rozładować napięcie, zwiększa świadomość ciała i wprowadza stan spokoju, wspierając lepsze przyswajanie wiedzy.
Ćwiczenia wizualizacyjne
Uczniowie wyobrażają sobie spokojne miejsce, np. las lub plażę, skupiając się na szczegółach: dźwiękach, kolorach i zapachach. To ćwiczenie można wykonać na początku lekcji, aby zmniejszyć stres. Wizualizacje wspierają kreatywność i koncentrację, pomagając uczniom lepiej skupić się na nauce.
Wirtualna rzeczywistość (VR) – mindfulness w nowoczesnym wydaniu
W dzisiejszym świecie technologia może wspierać praktykę uważności w dowolnym miejscu i czasie. Ze względu na hałas i tłok, praktykowanie mindfulness w środowisku szkolnym może stanowić wyzwanie, jednak wykorzystanie wirtualnej rzeczywistości (VR) umożliwia całkowite zanurzenie się w bezpiecznym, relaksującym środowisku, a także pozwala skutecznie odciąć się od bodźców zewnętrznych. umożliwiając odbycie treningu uważności w szkole - czy to w gabinecie pedagoga, w bibliotece, czy w głośnej klasie lekcyjnej. Co więcej, VR znacznie ułatwia trening uważności osobom, które mają problem ze skupieniem się lub wyciszeniem w tradycyjny sposób.
Wykorzystanie VR w szkole, to nowoczesny sposób na pogłębianie praktyki mindfulness. Aplikacje takie jak Strefa Ciszy VR oferują immersyjne środowiska, które pomagają w skupieniu uwagi i redukcji stresu. Zanurzenie w wirtualnym otoczeniu pozwala zarówno uczniom jak i nauczycielom efektywniej praktykować mindfulness, eliminując czynniki rozpraszające z rzeczywistego świata. To proste i skuteczne rozwiązanie, które można z łatwością wdrożyć w każdej placówce.
Podsumowanie - mindfulness w szkole
Mindfulness w edukacji to skuteczna metoda, która pomaga uczniom radzić sobie ze stresem, zwiększa koncentrację oraz wspiera rozwój emocjonalny i poznawczy. Regularna praktyka uważności, jak oddech uważności, skanowanie ciała czy wizualizacje, sprzyja lepszemu przyswajaniu wiedzy, poprawiając zdolność do koncentracji i pamięć. Współczesna technologia, jak wirtualna rzeczywistość (VR), może dodatkowo wspierać trening uważności, umożliwiając pełne zanurzenie w relaksującym środowisku i eliminowanie zewnętrznych rozproszeń. Implementacja mindfulness w codzienną naukę przynosi wymierne korzyści, zarówno w zakresie efektywności nauki, jak i jakości życia uczniów.
Źródła:
Rogerson, Olivia & Wilding, Sarah & Prudenzi, Arianna & O’Connor, Daryl. (2023). Effectiveness of stress management interventions to change cortisol levels: a systematic review and meta-analysis. Psychoneuroendocrinology. 159. 106415. 10.1016/j.psyneuen.2023.106415.
