Wirtualna rzeczywistość (VR) staje się coraz bardziej popularna jako narzędzie terapii psychologicznej. Jej zastosowanie w leczeniu fobii, lęków oraz w relaksacji i medytacji, przynosi znaczące korzyści dla pacjentów w różnym wieku. W tym tekście przyjrzymy się historii, możliwościom zastosowania i korzyściom płynącym z wykorzystaniem VR w psychologii.
VR w terapii - krótka historia
Chociaż dla wielu osób wirtualna rzeczywistość wciąż jest nowinką technologiczną, jej wykorzystywanie w terapii psychologicznej nie jest nowym pomysłem. Już w latach 90. ubiegłego wieku, zaczęto podejmować pierwsze próby zastosowania VR jako narzędzia terapii. W 1995 roku psycholog Barbara Rothbaum z Emory University School of Medicine opublikowała wyniki badania dotyczącego wykorzystania wirtualnej rzeczywistości jako narzędzia do leczenia akrofobii. Sesje odbywały się indywidualnie przez osiem tygodni i zakończyły się sukcesem – wirtualna rzeczywistość przyczyniła się do znacznego zmniejszenia lęku wysokości u studentów. Obiecujące wyniki badań sprawiły, że wkrótce zaczęto poszukiwać nowych obszarów i możliwości wykorzystania wirtualnej rzeczywistości w terapii.
Zastosowania VR w terapii psychologicznej
Od czasów pierwszych prób wykorzystania wirtualnej rzeczywistości w psychologii minęło wiele lat, a technologia ta znalazła kolejne, liczne zastosowania.
Wirtualna rzeczywistość w leczeniu fobii
Jednym z pierwszych pomysłów na wykorzystanie VR w psychologii była terapia ekspozycji w wirtualnej rzeczywistości (VRET - ang. virtual reality exposure therapy). Jest to metoda leczenia fobii wykorzystywana do dziś. VR pozwala na przeniesienie pacjenta do wirtualnego środowiska, w którym poddawany jest on ekspozycji na bodziec powodujący lęk. Dzięki możliwości pełnej kontroli otoczenia w wirtualnej rzeczywistości, takie sesje terapeutyczne są bezpieczne i umożliwiają łatwą personalizację doświadczeń użytkownika oraz tworzenie wielu różnych scenariuszy ekspozycji. Badania prowadzone w ostatnich latach wskazują, że wirtualna rzeczywistość jest skutecznym narzędziem pracy z pacjentami z lękiem przed lataniem, fobią dentystyczną, czy lękiem przed małymi zwierzętami.
Medytacja i mindfulness w VR
Dzięki możliwości doświadczenia immersji, czyli uczucia całkowitego zanurzenia, wirtualna rzeczywistość umożliwia przeprowadzenie sesji relaksacji i medytacji. Badania prowadzone na przestrzeni ostatnich lat wskazują, że medytacja w VR może przyczynić się do wzmocnienia pozytywnych emocji, zmniejszenia poziomu bólu oraz ogólnej poprawy jakości życia seniorów. Wirtualna rzeczywistość może być wykorzystywana również w celu wyciszenia się w hałaśliwym otoczeniu, na przykład podczas szkolnej przerwy. Aplikacja Strefa Ciszy VR powstała z myślą o uczniach, nauczycielach i pedagogach, którzy czując się przytłoczeni, mogą wykorzystać gogle VR, aby odbyć kilkuminutową sesję relaksacyjną.
VR w terapii dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Technologia VR może być wykorzystywana również w pracy z dziećmi i młodzieżą. Powszechnymi wyzwaniami, z jakimi mierzą się terapeuci i psychologowie, są zaburzenia ze spektrum autyzmu czy nadpobudliwość psychoruchowa. Wprowadzenie na zajęcia wirtualnej rzeczywistości pozwala skutecznie pracować nad wybranymi umiejętnościami dziecka, a dodatkowo jest dla niego niezwykle atrakcyjne i motywujące. Jedną z aplikacji, które można wykorzystać w pracy z dziećmi, jest Theraply VR, która pozwala na rozwijanie umiejętności podopiecznych w trzech sferach: motoryki, medytacji i mindfulness oraz ćwiczeń słuchowych. Dodatkowo VR pozwala na przeprowadzenie treningu kompetencji społecznych oraz ćwiczenie umiejętności życiowych i zawodowych.
.jpeg)
Korzyści z korzystania VR
Wykorzystanie wirtualnych narzędzi w terapii psychologicznej niesie za sobą liczne korzyści, takie jak zwiększenie motywacji pacjentów do wykonywania zaplanowanych aktywności czy prowadzenie bardziej skutecznych sesji terapeutycznych. Wśród najważniejszych zalet zastosowania VR można wymienić:
Bezpieczne środowisko
VR umożliwia tworzenie realistycznych, ale kontrolowanych scenariuszy, które można dostosować do potrzeb terapii. Pacjenci mogą bezpiecznie konfrontować się z trudnymi sytuacjami bez ryzyka rzeczywistego zagrożenia. Dodatkowo, VR umożliwia stopniowe i w pełni kontrolowane eksponowanie na źródła lęku czy fobii w sytuacjach, które mogłyby być niezwykle trudne do przeprowadzenia w realnym świecie.
Wysoki poziom immersji i zaangażowania
Technologia VR pozwala użytkownikowi na doświadczenie immersji – uczucia całkowitego zanurzenia się w wirtualnym świecie, co sprawia, że podejmowanie w nim aktywności staje się jeszcze bardziej angażujące i atrakcyjne dla pacjenta. Co więcej, wysoki poziom atrakcyjności i zaangażowania może zwiększyć motywację użytkownika do aktywnego uczestniczenia w terapii.
Dostępność dla każdego
Wirtualna rzeczywistość to technologia, która może być z powodzeniem stosowana w pracy z dziećmi, młodzieżą, osobami dorosłymi czy seniorami. Inne trudności, takie jak niepełnosprawność intelektualna czy ruchowa, również nie stanowią przeszkody w wykorzystaniu VR w terapii czy rehabilitacji.
Jak wprowadzić VR w swojej pracy?
Wirtualna rzeczywistość znajduje zastosowanie w różnych obszarach terapii psychologicznej, a co więcej, niesie za sobą również wiele dodatkowych korzyści. Wprowadzenie VR jako nowego narzędzia pracy z pacjentami nie tylko zwiększa atrakcyjność terapii, ale pozwala na samodoskonalenie i rozwój umiejętności psychologa czy też terapeuty. Aby móc prowadzić terapię z wykorzystaniem VR w sposób bezpieczny i efektywny, warto odbyć odpowiednie szkolenie, które wprowadzi nas w świat wirtualnej rzeczywistości. Kurs Terapeuta VR pozwala na zdobycie kompleksowej wiedzy na temat wykorzystania VR w pracy terapeutycznej - od zagadnień dotyczących bepieczeństwa, poprzez tworzenie własnych scenariuszy zajęć, aż po naukę wykorzystania konkretnych aplikacji polecanych przez eskpertów.
Podsumowanie
Wirtualna rzeczywistość oferuje innowacyjne podejście do terapii psychologicznej, które zwiększa skuteczność i atrakcyjność sesji terapeutycznych. Od terapii fobii po relaksację i mindfulness, VR daje terapeutom narzędzie do pracy z pacjentami w każdym wieku i o różnych potrzebach.
Materiały źródłowe:
- https://psychiatryonline.org/doi/abs/10.1176/ajp.152.4.626?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori%3Arid%3Acrossref.org&rfr_dat=cr_pub%3Dpubmed
- https://psychomental.pl/wykorzystanie-wirtualnej-rzeczywistosci-virtual-reality-vr-w-terapii-fobii-swoistej/
- https://www.frontiersin.org/journals/psychology/articles/10.3389/fpsyg.2024.1303880/full
